Ζώντας με την ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD): Όταν το μυαλό δεν σταματά να σκέφτεται…

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (Obsessive Compulsive Disorder) είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες δηλαδή επίμονες, επαναλαμβανόμενες, παρεισφρητικές και παράλογες σκέψεις ή και εικόνες, προκαλώντας στο άτομο έντονο άγχος και φόβο, αδυνατώντας να τις διαχειριστεί, με αποτέλεσμα να πλήττεται  η λειτουργικότητά του. Το άτομο αναγνωρίζει ότι οι ιδεοληπτικές σκέψεις/εικόνες είναι παράγωγες του δικού του μυαλού και το υπερβολικό ή παράλογο του περιεχομένου, ενώ προσπαθεί να τις «εξουδετερώσει» μέσα από άλλες σκέψεις ή συμπεριφορές, που ονομάζονται καταναγκασμοί.

Οι τελευταίοι ορίζονται ως επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (πχ. υπέρμετρη προσωπική υγιεινή, ταξινόμηση και τοποθέτηση αντικειμένων με ακριβή τρόπο), γνωστές και ως τελετουργίες, ή και νοητικές πράξεις (πχ. πολυάριθμοι έλεγχοι, επαναλαμβανόμενο µέτρηµα, επανάληψη λέξεων), οι οποίες είναι χρονοβόρες και έχουν ως στόχο την παρεμπόδιση του ιδεοληπτικού περιεχομένου της σκέψης και κατ’επέκταση του εκλυόμενου άγχους.

Ο επιπολασμός της ΙΔΨ εκτιμάται στο 1,5-2,5% παγκοσμίως στο γενικό πληθυσμό, ενώ είναι πιο συχνή στις γυναίκες. Σε επίπεδο συννοσηρότητας εκτιμάται ισχυρή συσχέτιση με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, φοβίες και με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας. Οι γενετικές μελέτες σε άτομα με ΙΔΨ έχουν δείξει ισχυρή συσχέτιση γονιδίων με νευροδιαβιβαστές σεροτονίνης, ντοπαμίνης και γλουταμίνης, με το γονίδιο SLC1A1  να παρουσιάζει την ισχυρότερη συσχέτιση. Νευροαπεικονιστικές μελέτες έχουν φανερώσει συσχέτιση της διαταραχής με τμήματα του εγκεφάλου όπως ο κογχομετωπιαίος φλοιός, ο θάλαμος, ο κερκοφόρος πυρήνας, ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου, ο  ραχιοπλευρικός προμετωπιαίος φλοιός και η άνω κροταφική έλικα.

Οι ιδεοληψίες εδρεύουν σε θεματικές όπως:

• σεξουαλικότητας,
• θρησκείας,
• απώλειας ελέγχου,
• επανελέγχου,
• μόλυνσης,
• πρόκλησης κακού/βλάβης,

Τα άτομα χαρακτηρίζονται από διογκωμένο αίσθημα ευθύνης στις περισσότερες των περιπτώσεων. Σύμφωνα με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεωρία, υπάρχουν δύο τύποι αποφυγής: η παθητική αποφυγή όπου το άτομο αποφεύγει αγχογόνα ερεθίσματα και η ενεργητική αποφυγή όπου το άτομο δημιουργεί καταναγκασμούς. Τα άτομα που πάσχουν από ΙΔΨ πιστεύουν πως από τη στιγμή «που ήρθε η σκέψη αυτή, τότε σημαίνει πως ισχύει, διαφορετικά δεν θα ερχόταν». Ο φαύλος κύκλος διατήρησης της ιδεοληψίας µέσω της

ουδετεροποίησης είναι:

Ιδεοληψία  Ουδετεροποίηση    Ανακούφιση   Επιβεβαίωση των φόβων.

 

Ποια είναι η θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής;

Οι δύο βασικοί τρόποι θεραπείας είναι:

Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)

Η CBT έχει καθιερωθεί ως η πιο τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδος για τη θεραπεία του OCD, με πολυάριθμες μελέτες που αποδεικνύουν την κλινική της αποτελεσματικότητα και μακροχρόνια οφέλη. Κεντρικό στοιχείο της CBT για OCD αποτελεί η τεχνική της Έκθεσης και Παρεμπόδισης Αντίδρασης (Exposure and Response Prevention, ERP).

Μηχανισμοί δράσης της CBT:

• Αλλαγή γνωστικών σχημάτων: Η CBT στοχεύει στη δυσκαμψία των πεποιθήσεων σχετικά με τον κίνδυνο, την ευθύνη και τον έλεγχο που σχετίζονται με τις ιδεοληψίες.
• Διαχείριση άγχους: Μαθαίνεται η ικανότητα αντοχής στο άγχος χωρίς καταφυγή σε τελετουργίες.
• Αυτοπαρατήρηση και μεταγνωστικές δεξιότητες: Ο ασθενής αποκτά επίγνωση των μοτίβων σκέψης και συμπεριφοράς και μαθαίνει να τα αμφισβητεί.

Φαρμακευτική αγωγή

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η συνεργασία με ψυχίατρο μπορεί να βοηθήσει με φάρμακα όπως τα SSRIs (εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης), που μειώνουν τα συμπτώματα.

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορεί να κάνει την καθημερινότητα δύσκολη, να προκαλεί κόπωση και συναισθηματική εξάντληση. Το σημαντικό όμως είναι πως δεν είσαι μόνος και δεν χρειάζεται να παλεύεις σιωπηλά. Η θεραπεία για το OCD είναι αποτελεσματική και μπορεί να προσφέρει ουσιαστική ανακούφιση. Με σεβασμό, κατανόηση και εξειδικευμένη υποστήριξη, μπορείς να ξαναβρείς την ισορροπία και την ελευθερία στη ζωή σου.

Παπαδόπουλος Περικλής

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής CBT